Na ruim een jaar is Nederland nog steeds in de ban van het Coronavirus. Als gevolg van deze pandemie heeft het onderwijs binnen Nederland afgelopen jaar op een volledig andere wijze invulling gekregen. Het vraagt veel van iedereen binnen het onderwijs, van basisschool tot universiteit en van leerling/ student tot directeur, maar ook van jou als ouder van een hoogbegaafd kind.

Mijn naam is Anne Toet. Ik ben student, momenteel in het derde jaar van mijn HBO rechten opleiding in Nijmegen en loop op dit moment stage bij MRdeRoon. Voor mij veranderde het onderwijs in mijn tweede jaar ook volledig. Toen ik in maart 2020 te horen kreeg dat mijn tentamens werden uitgesteld vanwege een wereldwijde pandemie, moet ik toegeven dat ik allereerst een gevoel van rust kreeg. Ik stond aan de start van een drukke tentamenperiode en de stress die ik hiervan ervaarde, verdween na die eerste persconferentie op 12 maart in één klap.

Maar nu, ruim een jaar later, kan ik met zekerheid zeggen dat juist deze wereldwijde pandemie, de sluiting van scholen en het uitstel van mijn tentamens voor meer stress en onrust zorgt dan ooit gedacht. In mijn omgeving en bij mijn studiegenoten zijn de gevolgen dan ook duidelijk zichtbaar.

Om de gevolgen in kaart te brengen, heeft de onderwijsinspectie in haar rapport ‘inspectie volgt onderwijs tijdens Covid-19’ aan de hand van drie willekeurige en representatieve metingen een goed beeld weten te geven van de actuele staat van het onderwijs en de leerachterstanden die zijn opgelopen.

Als in maart 2020 de eerste lockdown aanbreekt en het kabinet besluit de scholen te sluiten, blijkt uit de eerste meting van de onderwijsinspectie al snel dat scholen moeite hebben om aan de verwachtingen van het afstandsonderwijs te voldoen. Als gevolg van deze nieuwe lesmethode verloren scholen veel onderwijstijd en ontstond grote reden tot zorg.

Het verlies van onderwijstijd blijkt in bijna alle gevallen te maken te hebben met sociale ongelijkheid. Denk bijvoorbeeld aan de diverse thuissituaties, maar ook aan de verschillende denk- leer en niveauverschillen van leerlingen en studenten. Zo loopt bij hoogbegaafde kinderen de cognitieve ontwikkeling ver voor, wat betekent dat cognitief veel begrepen wordt van het coronavirus. De emotionele en sociale ontwikkeling is echter op vrijwel ‘normaal’ niveau. Het verhoogde bewustzijn brengt enorm veel vragen en zorgen naar boven. Uit een onderzoek gedaan door hoogleraar Tessa Kieboom en oud topsporter Kathleen Venderickx blijkt dan ook dat een hoogbegaafd kind 10 keer meer vragen en zorgen ontwikkelt over de wereldwijde pandemie dan een kind zonder hoogbegaafdheid van zijn leeftijd. Deze asynchronische ontwikkeling en de intensiteiten van hoogbegaafden kunnen leiden tot het bedenken van de slechtste scenario’s met alle emoties van dien.

Als op 18 mei 2020 de maatregelen worden versoepeld en de scholen weer fysiek onderwijs gaan verzorgen, zijn de eerste gevolgen pas echt te merken.

Wat opvalt is dat in het basisonderwijs, waar de versoepeling het sterkst was, schoolleiders en schoolbesturen de minste zorgen uiten over nadelige consequenties voor leerlingen op lange termijn. Met name in het praktijkonderwijs, hoger en middelbaar beroepsonderwijs hebben de strenge maatregelen hun tol geëist.

Uit de meting blijkt dat lang niet alle studenten deel hebben genomen aan het onderwijs. Verschillen tussen leerlingen namen toe. Scholen in het primair onderwijs constateerden bij een deel van de leerlingen een verminderde cognitieve ontwikkeling, welbevinden, motivatie en concentratie. Ook scholen in het speciaal onderwijs en voortgezet onderwijs constateerden een grote leerachterstand bij leerlingen. Uit deze resultaten blijkt dat fysiek onderwijs cruciaal is om volwaardig invulling te kunnen geven aan de brede opdracht onderwijs te verzorgen.

Toch blijkt uit een onderzoek gedaan door hoogleraar Begaafdheid aan de Radboud Universiteit Anouke Bakx dat het afstandsonderwijs niet voor iedere leerling voor leerachterstand heeft gezorgd. Een aantal van de leerlingen met hoogbegaafdheid scoren in de thuissituatie zelfs beter dan op school. Ouders van deze leerlingen stellen dat deze verbetering te danken is aan de afname van stress bij de leerlingen. De leerlingen konden tijdens het afstandsonderwijs op eigen tempo door de stof, werden minder afgeleid en ouders konden thuis zelf onderwijs op maat bieden.

In welke mate het coronavirus nu echt negatieve gevolgen heeft gehad op het onderwijs, zal pas blijken zodra de samenleving en het onderwijs de oude vorm weer aan zal nemen. Om herstel te bevorderen heeft minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Hugo de Jonge in februari 2021 het ‘Nationaal Programma Onderwijs’ aangekondigd. Het Nationaal Programma Onderwijs richt zich op herstel en ontwikkeling van het onderwijs tijdens en na corona. Hier komt in totaal 8,5 miljard euro voor beschikbaar.

In april zullen alle scholen in kaart brengen welke problemen er spelen en welke behoeftes er zijn bij de leerlingen en de school. In mei zullen scholen aan de hand van een keuzemenu kunnen kiezen welke maatregelen ze van de staat willen ontvangen.  Scholen zullen hierbij kunnen kiezen uit; meer/ langer onderwijs, effectievere inzet van onderwijs, sociaal-emotionele en fysieke ontwikkeling van leerlingen, ontwikkeling van de executieve functies of de inzet van personeel en ondersteuning.

Aan de hand van dit pakket met maatregelen kunnen scholen ervoor kiezen het geld dat zij ontvangen, te besteden aan externe partijen. Deze externe partijen kunnen in geval van hoogbegaafdheid ondersteuning bieden door hun kennis en expertise in te zetten en de achterstand die tijdens de corona pandemie door deze groep leerlingen is opgelopen te verkleinen.

In juni zullen de scholen horen welk budget er per leerling beschikbaar zal worden gesteld vanuit het Programma Nationaal Onderwijs. Voor de start van het schooljaar 2021/2022 zullen scholen een schoolprogramma opstellen voor de komende twee schooljaren met een verklaring hoe zij uitvoering gaan geven aan de maatregelen. Omdat het om ingrijpende plannen gaat, moet de medezeggenschapsraad instemmen met het plan. Het is wenselijk dat ook ouders actief worden betrokken bij de analyse van behoeften en wensen van kinderen en leerlingen. Veel ouders hebben nu gezien hoe hun kind leert en wat het kind wel of niet motiveert. Leraren, leerling en ouders kunnen met elkaar bedenken en bespreken wat een kind nodig heeft en welke rol ouders hierbij eventueel kunnen spelen.

Naast het ruime keuzemenu bevat het Nationaal Programma Onderwijs acties waarmee scholen direct ondersteund worden. Zo komt er extra inzet van expertise vanuit de bestaande zorgstructuren op scholen en binnen samenwerkingsverbanden, onder andere voor leerlingen met een extra ondersteuningsbehoefte.

Tips

Heeft uw kind vragen en zorgen over het coronavirus? U kunt uw kind hier zelf thuis bij helpen. De website ‘Passend onderwijs thuis’ heeft onder het kopje ‘Meer- en hoogbegaafdheid’ (note van de redactie: scroll een stukje naar beneden voor dit kopje) diverse spellen, opdrachten en puzzels over het corona virus ontwikkeld.

Wilt u als ouders meer inzicht over de denkwijze van uw hoogbegaafde kind betreft het coronavirus? Professor leerstoel Hoogbegaafdheid Tessa Kieboom en oud topsporter Kathleen Venderickx hebben een webinar gegeven over de veelgestelde vragen en zorgen van ouders van hoogbegaafde kinderen in de corona tijd. Deze webinar is terug te luisteren op het YouTube kanaal van Exentra.

Anne Toet (Stagiaire bij MRdeRoon)

MRdeRoon is een juridisch adviesbureau opgericht door Mayken de Roon. Met ruime ervaring op het gebied van onderwijsrecht kan MRdeRoon u met een persoonlijke en betrokken aanpak adviseren over mogelijke oplossingen als u, of uw kind, een probleem heeft op school.