Er zijn verschillende lijsten te vinden met kenmerken van hoogbegaafde kinderen. En hoewel lijstjes zeker niet zaligmakend zijn, kan het toch prettig zijn om ze te lezen.
Op Wikipedia staan de lijstjes van prof. dr. Franz Mönks en dr. Tessa Kieboom:
Prof. Dr. Franz Mönks
oprichter van het Centrum voor Begaafdheidsonderzoek in Nijmegen (Nederland) en Antwerpen (België), noemt voor hoogbegaafde kinderen onder meer de volgende kenmerken:
- Grote nieuwsgierigheid en leergierigheid.
- Veel energie.
- Zich met meerdere taken tegelijk bezig kunnen houden.
- Buitengewoon goed geheugen.
- Breed scala aan interesses.
- Bijzonder gevoel voor humor.
- Hoge mate van empathie en betrokkenheid.
- Denken in veel gevallen al op buitengewoon jonge leeftijd (bijvoorbeeld drie jaar oud) na over de zin van het leven.
- Het veel lezen en verzamelen van informatie.
- Veel feitenkennis, grote algemene ontwikkeling.
- Opvallend taalgebruik.
Dr. Tessa Kieboom
Directeur van het Centrum voor Begaafdheidsonderzoek Antwerpen, noemt de volgende kenmerken voor kinderen:
- Een snelle taalontwikkeling die al opvalt op jonge leeftijd (al in de kleuterschool bijvoorbeeld).
- Wiskundig inzicht dat al op jonge leeftijd merkbaar is (al in de kleuterschool of het lager onderwijs).
- Een goed ontwikkeld geheugen.
- Een sterk concentratievermogen dat hoogbegaafden in staat stelt om meerdere dingen tegelijk te doen.
- Interesse in complexe onderwerpen op vroege leeftijd.
- Perfectionisme en het (kunnen) stellen van hoge verwachtingen aan zichzelf. Dat betekent niet dat hoogbegaafden perfecte studenten zijn, wel dat zij hoge verwachtingen (kunnen) stellen aan prestaties die zij zelf belangrijk vinden. Dit kan leiden tot grote faalangst, wanneer ze niet kunnen beantwoorden aan de eisen die ze aan zichzelf stellen.
- Een kritische instelling tegenover volwassenen (leraren inbegrepen). Vaak zijn hoogbegaafde kinderen niet in staat om die kritiek op een goede manier te verpakken en over te brengen, waardoor het ‘brutaal’ over kan komen.
- Sommige hoogbegaafden zijn ook hoogsensitief. Zij nemen dan bijvoorbeeld bepaalde (subtiele) nuances waar in de lichaamstaal van anderen of ze zijn zeer gevoelig voor bepaalde materiaalsoorten of geluiden. Deze hoogsensitiviteit kan leiden tot een verschil tussen wat het hoogbegaafde kind kan begrijpen en wat het emotioneel kan verwerken, en dat kan leiden tot angstgevoelens. Dit zou het dagelijks functioneren van een hoogbegaafde kunnen belemmeren.
Eleonoor van Gerven
Eigenaar van ‘Slim! Educatief’ en gespecialiseerd in het begeleiden van scholen met betrekking tot hoogbegaafdheid. Ze schreef meerdere boeken. Zij somt op:
Als leereigenschappen:
- Snel van begrip zijn.
- Over een hoog leertempo beschikken (dat is iets anders dan een hoog werktempo).
- Een goed geheugen hebben.
- Een brede algemene interesse en kennis hebben.
- Onderzoekend ingesteld zijn.
- Groot analytisch en probleemoplossend vermogen hebben.
- Verworven kennis goed kunnen toepassen.
- Doorvragen.
Als persoonlijkheidskenmerken:
- Zeer taalvaardig, adequaat taalgebruik.
- Creatief denkvermogen.
- Geestelijk vroegrijp.
- Voorliefde voor uitdagingen (cognitief en rationeel).
- Groot doorzettingsvermogen.
- Perfectionisme.
- Intuïtief denken.
- Behoefte aan autonomie.
- Vermogen tot reflectie.
- Sociaal competent.
- Scherp waarnemingsvermogen.
- Empatisch.
- Voorliefde voor thematisch werk.
LICH
En op de website van LICH (Landelijk InformatieCentrum Hoogbegaafdheid) tenslotte staat het volgende lijstje.
Rationele kenmerken:
- Heeft een hoge intelligentie.
- Legt enorm snel verbanden.
- Heeft een grote woordenschat.
- Denkt stappen vooruit.
- Begrijpt een persoon voordat hij uitgesproken is.
- Kan snel leren, slaat vele stappen over en vult deze zelf in.
- Heeft een uitmuntend geheugen.
Filosofische kenmerken:
- Heeft vele interesses.
- Wisselt vaak van interesses.
- Is zeer perfectionistisch.
- Wordt graag serieus genomen.
- Stelt vele ‘waarom’-vragen.
- Heeft een sterk rechtvaardigheidsgevoel.
- Toont een grote ethische betrokkenheid en een sterk inlevingsvermogen.
- Is bekritiserend (voornamelijk op regels en structuren).
Creatieve kenmerken:
- Is autodidactisch (zelf lerend).
- Ziet verbanden waar anderen deze niet zien.
- Heeft aan apart gevoel voor humor en taal.
- Leert door te proberen.
- Bedenkt nieuwe theorieën en structuren.
- Speelt met kennis, maakt vreemde combinaties.
- Zet geleerde vaardigheden makkelijk op nieuwe gebieden in.
- Is ondernemend.
De lijsten komen natuurlijk op veel punten overeen. Ze zijn niet bedoeld als diagnostisch middel.
Ginny de Jong