Kenmerken van mogelijke hoogbegaafdheid

Er is min of meer overeenstemming over de kenmerken waaraan een hoogbegaafd kind herkend kan worden, waarbij overigens niet elk kenmerk bij elk hoogbegaafd kind voorkomt. Een bruikbare checklist is gepubliceerd in de brochure ‘Ruimte’, een uitgave van Pharos ter gelegenheid van de NOT 1999.

Items in checklists bij vermoeden van hoogbegaafdheid

zijn aanzienlijk sneller in het begrijpen en verwerken van nieuwe stof dan gemiddelde leerlingen,
hebben gemakkelijker inzicht in complexe leerstof,
zijn intellectueel nieuwsgierig, ze stellen veel vragen,
hebben een zeer goed geheugen,
hebben een grote en rijke woordenschat,
zijn taakgericht en geconcentreerd, als de motivatie er is of gewekt is,
kunnen perfectionistisch zijn, stellen hoge eisen aan zichzelf en vaak ook aan anderen,
kunnen zeer creatief denken,
zijn in staat om al heel jong verbanden te leggen,
hebben een zeer groot, bijna overdreven, rechtvaardigheidsgevoel,
bekijken de wereld door een heel andere bril dan hun leeftijdsgenoten,
experimenteren graag,
zijn kritisch ten opzichte van alles, dus ook van regels, gewoonten en tradities,
hebben belangstelling voor veel dingen; hebben een brede waaier van interesses,
kunnen moeilijk keuzen maken, veel is er interessant en/of belangrijk,
zijn gevoelig voor gevoelens en behoeften van anderen, en houden daar meestal rekening mee, ook ten koste van zichzelf,
doorzien sociale patronen en herkennen emoties bij anderen,
zijn jonger dan anderen gericht op allerlei vragen, ook levensvragen, (Wat gebeurt er als je dood bent? Waarom maken mensen oorlog?),
zijn goed in staat/geneigd zichzelf te vermaken en kunnen dat lang volhouden, dit alles bij voldoende interesse en motivatie,
nemen initiatief en geven leiding, al dan niet geaccepteerd door leeftijdsgenoten,
vooral voor hoogbegaafde leerlingen in de onderbouw van de basisschool geldt, dat zij tekenen op hoger niveau dan leeftijdsgenoten ,meer details, eerder perspectief, maar een hekel hebben aan inkleuren,
vroeg gericht zijn op letters en woorden, kind vraagt naar letters en leert zichzelf lezen,
vroeg gericht op cijfers en getallen,
interesse hebben in onderwerpen die op deze leeftijd niet gebruikelijk zijn, zoals zaken die in het Jeugdjournaal en Klokhuis aan de orde komen.

Er bestaan ten behoeve van het onderwijs momenteel verschillende signaleringslijsten. Een veelgebruikte signaleringslijst is de SI-BeL (Signalering en Identificatie van Begaafde Leerlingen) van GCO Fryslân. Het is een observatielijst bestaande uit 71 items, die na invulling inzicht geeft in: leervermogen, leerprestaties, motivatie, werkhouding, zelfstandigheid, sociaal emotionele competentie, zelfbeeld en houding tegenover school.

Tijdige signalering is van groot belang. Door de invloed van diverse factoren kan scheefgroei in de ontwikkeling van het hoogbegaafde kind ontstaan.